Het totempaalmodel – cultuurcreatie 

En dan zit je op een zonnige achternamiddag wat te dromen met een kladblokje in je hand. En voor je het weet, heb je een businessplan. Maar dan begint het pas. Duizend dingen regelen: maatschapconstructie, website, bankrekening, logo, een foldertje, Twitterberichtjes. Wat worden onze producten en wie worden onze klanten? En dan de eerste successen: klanten die daadwerkelijk willen betalen. En dan ook nog eens tevreden zijn. Je lijkt een plek of niche gevonden te hebben en de organisatie zou zo maar eens de eerste spannende fase kunnen overleven: champagne!

Gezamenlijkheid creëren

Hoe regel je vervolgens hoe je met elkaar om gaat? Of je nou met z’n tweeën bent of met twee miljoen maakt eigenlijk niet eens zo veel uit. Volgens het organisatiecultuurmodel van sociaal psycholoog Edgar Schein heb je (naast externe aanpassing) na te denken over interne afstemming:

  • Taal en humor: Gebruiken we vakjargon? Tutoyeren we klanten? En hoe gaan we om met humor?
  • Groepsgrenzen en structuur: Wie hoort erbij en wie niet?
  • Macht en status: Wie is hier de baas? Wie neemt de besluiten? Wie luistert naar wie?
  • Vriendschap, liefde en seks: Zijn we vrienden of alleen collega’s? Zijn liefdesrelaties toegestaan? Wat vinden we van geflirt op de werkvloer?
  • Beloning en straf: Belonen we in een organisatie collectief of via individuele bonussen? Hoe vaak mag je over de schreef gaan voordat je wordt berispt of ontslagen?
  • Het onverklaarbare verklaren: Waardoor liepen de kwartaalcijfers onverwacht terug? Kwam het doordat marketing lag te slapen of was inkoop juist te voortvarend? Lossen we het op door een dagje teambuilden op het strand?

 

Totem bouwen

Als je een organisatie opstart, ben je schepper en voorouder van alle generaties die na je komen. Misschien begin je een kleine onderneming met een paar mensen, misschien bouw je een miljoenenbedrijf met internationale vestigingen. Met de start van een organisatie creëer je ook een scheppingsverhaal en overtuigingen, verhalen, patronen, gebruiken en gewoonten. Ben je in het begin misschien nog gewoon ‘lekker aan het ondernemen’, als je organisatie langer bestaat en groeit, of als je met mensen gaat samenwerken, dan merk je snel dat de spirit, de geest van de oprichters en het scheppingsverhaal, belangrijk is en blijft. Je bouwt een totempaal. Elke totem die volgt, is een variatie op de eerste creatie.

Scheppingsverhalen

Elk volk heeft een scheppingsverhaal of ontstaansmythe. Hoe zijn we ontstaan en waartoe zijn we op aarde? Naast ontstaansmythes kennen organisaties (maar volkeren natuurlijk ook) verhalen over profeten, helden of over een moeilijke strijd die in den beginnen is aangegaan. Denk bij een scheppingsverhaal bijvoorbeeld aan het christelijke verhaal over de Schepping. En in deze lijn: Mozes die het Joodse volk uit Egypte bevrijdde en onder erbarmelijke omstandigheden op weg ging naar het Beloofde Land.

Het verhaal van de schepping van de organisatie wordt vaak vastgelegd in een totem. Een beeld, logo, plek, gebouw of in marketinguitingen. Of ze worden doorgegeven in verhalen aan klanten, concurrenten en medewerkers. Als je een organisatie sticht, wees je er dan van bewust dat je oprichtingsverhaal je nog jaren en jaren ‘achtervolgt’. Zorg voor een goed verhaal, zodat de bedoeling van de organisatie nog generaties lang doorklinkt in de harten van medewerkers en klanten!

NB Bovenstaande artikel is het tweede artikel uit een reeks van zes over het totemmodel voor cultuurverandering. Het is ontwikkeld door de corporate antropologen Jitkse Kramer en Danielle Braun en fantastisch beschreven in het boek de Corporate Tribe (terecht managementboek van het jaar 2016).

Groet,

Roy

Deel 1

Deel 2 – dit artikel

Deel 3

Deel 4

Deel 5 – volgt

Deel 6 – volgt